«Ό,τι μου λείπει σε άγγιγμα, το κερδίζω σε όνειρα», επαναλαμβάνει η ηρωίδα της 13ης ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Η σκόνη του χρόνου». Κάτι που εκφράζει και τον σκηνοθέτη, που μέσω των ταινιών του «μιλάει» με τον κόσμο γύρω του. Και ο Χρυσός Φοίνικας που κέρδισε για το «Μια μέρα και μια αιωνιότητα» είναι, τηρουμένων των αναλογιών, σαν το Νόμπελ της λογοτεχνίας... Αυτήν τη φορά, πάντως, μοιάζει να αιχμαλωτίζεται από το «τρίτο φτερό» της αχιλλείου πτέρνας του: την αφήγηση της καθημερινότητας και τη φιλοδοξία να καταγράψει την «αποτυχία του 20ού αιώνα» για ένα καλύτερο αύριο μέσα σε 120΄. Κάτι που μοιάζει σαν ουτοπία.... Πηγαίνει τους ήρωές του από την Ελλάδα, στη Ρωσία, στη Σιβηρία, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στο Τορόντο, στην Αμερική, στη Ρώμη, στο Βερολίνο... Κι ο θεατής ακούει για τον θάνατο του Στάλιν, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ, τον αμερικάνικο τρόπο ζωής, την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, την ανατολή του 21ου αιώνα, τον εφιάλτη του τωρινού κλίματος τρομοκρατίας και την αστυνομοκρατία, τα ναρκωτικά, τα αδιέξοδα της σημερινής νεολαίας. Έτσι, όμως, μέσα απ΄ αυτήν τη διαδρομή, ακόμα και οι ήρωες χάνονται, σκεπάζονται από τη «σκόνη του χρόνου»...
Όσο η ταινία ανοίγεται και διαβάζει την ιστορία ως «ταμπλό βιβάν»- όλες οι σκηνές στη Σιβηρία, η αναγγελία θανάτου του Στάλιν, κ.ά.- τα πλάνα της αποκαλύπτουν την παγκόσμια ποιητική γλώσσα που έχει κατακτήσει με τις προηγούμενες ταινίες του... Όταν όμως προσπαθούν να αφηγηθούν την καθημερινότητα, μετατρέπονται σε μια διστακτική προσπάθεια άμαθου σε τρυφερότητες, να μάθει να «αγγίζει» το συναίσθημα των ανθρώπων...
Μπορεί να είναι σκληρό, αλλά το ξημέρωμα ενός καλύτερου κόσμου και μιας δίκαιης κοινωνίας με όλους τους ανθρώπους ίσους, δεν το έζησε η ανθρωπότητα επειδή είναι, πιθανόν, αντίθετο με τη φύση των ανθρώπων... Γιατί η ίδια η φύση του ανθρώπου κουβαλάει μέσα της το «καλό» και το «κακό», το «δίκιο» και το «άδικο» σε αντίθεση με το απόλυτο καλό του σοσιαλισμού. Να οι λόγοι αποτυχίας των σοσιαλιστικών ιδανικών και των πρωτόγνωρων- στην ανθρώπινη σκέψη- θεωρητικών έργων των Ένγκελς και Μαρξ. Αντίθετα, ο καπιταλισμός φέρει ως θέση τη συνύπαρξη του «καλού-κακού» μέσα στην ίδια την ιδεολογία του. Γι΄ αυτό «πάει», εκφράζει πιο σφαιρικά την πολύπλοκη ανθρώπινη φύση. Άλλο θέμα αν ο καπιταλισμός ήταν, είναι και θα είναι στα χέρια των λίγων. Με τους πολλούς να παλεύουν, μάταια, να γίνουν σαν τους λίγους πλουτοκράτες... Αλλά, ο νόμος της ελεύθερης και άγριας αγοράς ειναι πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση. Γι΄ αυτό και ο σοσιαλισμός αυτοκαταργήθη κε, ουσιαστικά. Δεν μπόρεσε, πολύ απλά, να βγει νικητής παλεύοντας να αλλάξει- έστω να «καλυτερεύσει»- την ίδια τη φύση του ανθρώπου για τον οποίον οραματιζόταν το ιδανικό αύριο... Κι όλα αυτά τα «ψηλαφίζει» ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στη νέα ταινία του, βάζοντας τον έρωτα και το συναίσθημα πάνω από την Ιστορία και τις ιδεολογίες. Όλες οι ταινίες του Αγγελόπουλου δεν ειναι απλώς «πολιτικές», «ποιητικές» ή πρωτοποριακές προτάσεις πάνω στη φόρμα του κινηματογράφου. Είναι ταινίες πάνω στη μνήμη, την προσωπική ή κοινωνική- πολιτική της Ελλάδας. Στη νέα ταινία του, όμως, θέτει τον πήχυ σε δυσθεώρητα ύψη: επιχειρεί μια κατάβαση στο κολαστήριο της αποτυχίας της ανθρώπινης Ιστορίας στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Αποτυχία που γίνεται δυσβάσταχτη γιατί ειναι αποτυχία εξανθρωπισμού της άγριας πλευράς της φύσης μας.
Στο πέρασμα του χρόνου, ο «ανθρωπισμός» φαίνεται να γίνεται η ιδεολογία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Αυτός κυριαρχεί στη «Σκόνη...» καθώς θέτει στον αντίποδα της αποτυχίας της συλλογικής μνήμης, το άτομο, τον άνθρωπο. Και τι είναι αυτό που μπορεί να διασώσει τον ανθρωπισμό μας; Ο έρωτας, πάνω από όλα. Γι΄ αυτό ο έρωτας, η αγάπη, νικά στο φιλμ την Ιστορία. Γι΄ αυτό και η «Η σκόνη του χρόνου» είναι η πιο απελπισμένα αισιόδοξη ταινία του και η λιγότερο «Αγγελοπουλική». Ο Μπρούνο Γκανζ, καλύτερος από όλο το καστ. Η φωτογραφία του Ανδρέα Σινάνου είναι «επιπέδου Στοράρο». Η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου μονίμως «εκ βαθέων».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου