Τα έθιμα του Μάρτη

 Ο Μάρτιος, ο πρώτος (κάποτε) μήνας του χρόνου και αρχή του καλοκαιριού.Την πρωτομαρτιά, λέγουν, πέφτει απ' τον ουρανό το κάρβουνο στη γης, να ζεσταθεί η γης κι από τότες αρχινούν οι ζέστες.
Την αστάθεια του καιρού, που παρατηρείται τον Μάρτιο στη χώρα μας και αποβαίνει πολλές φορές ολέθρια για φυτά και ζώα, η λαϊκή φαντασία αποδίδει στο δύστροπο χαρακτήρα του Μαρτίου, τον οποίο
προσωποποιεί, όπως και τους άλλους μήνες.

Αρκετοί μύθοι ζητούν να αιτιολογήσουν, γιατί ο Μάρτης, "μια γελά και μια κλαίει". Σύφφωνα με κάποια αθηναϊκή παράδοση, ο Μάρτης είχε δυο γυναίκες, την μια πολύ όμορφη και φτωχή, την άλλη πολύ άσχημη και πολύ πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει από την άσχημη, κατσουφιάζει και σκοτινιάζει όλος ο κόσμος, όταν γυρίζει από την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος. Αλλά τις περισσότερες φορές γυρίζει από την άσχημη, γιατί αυτή είναι πλούσια και θρέφει και τη φτωχή και όμορφη.
Άλλη μύθοι εξηγούν γιατί ο Μάρτης έχει 31 ημέρες και ο Φεβρουάριος 28. Είναι πολύ γνωστές οι παραδόσεις για την απολιθωμένη γριά που ο Μάρτης τη μαρμάρωσε μαζί με τα κατσίκια της.
Α. Παροιμίες
1. Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης (ή σχιζοπλαστήρης).
2. Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές το χιόνισε και πάλι το μετάνοιωσε που δεν εξαναχιόνισε.
3. Κάλλιο Μάρτη στη δουλειά, παρά στα προσηλιακά.
4. Δε λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή.
5. Ο Μάρτης καίει και τα παλούκια.
6. Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν.
7. Το Μάρτη στον ήλιο μην κοιμηθείς.
8. Μάρτης άβροχος, μούστος άμετρος.
9. Το Μάρτη , φύλα τ' άχερα, μη χάσεις το ζευγάρι.
10. Μάρτη, Μάρτη σ' έβγαλα (ένα μικρό καμμάτι από το μύθο για τη γριά που νόμισε πως ξεγέλασε το Μάρτη με το κρύο, αλλά αυτός ξαναγύρισε).
Β. Η χελιδόνα
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα της πρώτης Μαρτίου είναι η περιφορά της λεγόμενης χελιδόνας. Δυο παιδιά παίρνουν ένα καλάθι γεμάτο φύλλα κισσού και μέσα από αυτό έχουν περασμένο ένα ραβδί. Στην άκρη του ραβδιού προσαρμόζουν τη χελιδόνα, ένα ξύλινο ομοίωμα πτηνού. Γύρω από το λαιμό της χελιδόνας υπάρχουν κουδουνάκια, που ηχούν, καθώς κινείται το ραβδί από το οποίο αυτή κρέμεται. Τα παιδιά με το καλάθι της χελιδόνας πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν:
Ήρθε, ήρθε χελιδόνα,
ήρθε κι άλλη μελιδόνα,
κάθησε κι ελάλησε
και γλυκά κελάηδησε:
Μάρτη , Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις, κι αν κακίσεις,
πάλιν άνοιξη θ' ανθίσεις...
Πρόκειται για έθιμο που κατάγεται από την αρχαιότητα.Και τότε δηλαδή, όπως και σήμερα, τα παιδιά επισκέπτονταν τα σπίτια τραγουδώντας το τραγούδι της χελιδόνας, και τότε με τη χελιδόνα τα παιδιά αναγγέλανε, ότι ο χειμώνας πέρασε και έρχεται το καλοκαίρι. Το φέρνει η χελιδόνα, που πάντοτε αναχωρεί το φθινόπωρο και επιστρέφει την άνοιξη.Τα παιδιά εύχονταν ακόμη καλοχρονιά και γονιμότητα των ζώων και των φυτών.
Όπως κάθε αρχή στη ροή του χρόνου, έτσι και η πρώτη μαρτίου θεωρείται ότι προσφέρεται και για μετεωρολογικές και μαντικές παρατηρήσεις.
Στις δεισιδαιμονίες τέλος, τις σχετικές με την πρώτη Μαρτίου - ως αρχή του χρόνου - ανήκει και η συνήθεια της ψευδολογίας (π.χ. στα Μέγαρα).Την Πρωτομαρτιά έχουν έθιμο να γελούν το Μάρτη.Θα πουν ένα ψέμα για να γελάσουν κάποιον. "Γελούμε το Μάρτη, για να μας πάει καλά"...
Καλό μήνα
Κώστας Σαμαρτζής

Από το 1ο ΓΡΑΦΕΙΟ Π.Ε.ΠΕΛΛΑΣ

ΜΑΡΤΗΣ - ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΚΑΙ ΠΑΣΧΑ
Τη πρώτη του Μάρτη ντυνόταν ένα παιδί σαν το «Μάρτη» φορούσε ένα μακρύ άσπρο πουκάμισο , με πολλές σειρές από μαργαρίτες περασμένες σταυρωτά στο στήθος και στεφάνι από μαργαρίτες . Κρατώντας καλάθια και τραγουδούσαν το Μάρτη από σπίτι σε σπίτι. Οι νοικοκυρές των σπιτιών τους έδιναν κουλούρια , γλυκά, αλλά κυρίως αυγά.

ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ

Μάρτη , Μάρτη μου καλέ
Και Απρίλη θαυμαστέ,
Όλοι εμείς οι μαθηταί
Μαθημένοι είμαστε
Ν’ αγοράζουμεν επτά,
Να πουλούμε δεκαεπτά.

Το ρακί εις το ποτήρι,
Και τα σύκα στο μαντήλι,
Τα αυγά εις το καλάθι,
Δώστε μας την όρνιθα,
Μη μας δείρει ο δάσκαλος
Κι έχετε το κρίμα μας
Και την αμαρτία μας.

Χελιδόνι πέμπομε,
Πάει πέρα κι έρχεται
Φέρνει μας την είδηση
Πως είναι καλοκαίρι.

Του χρόνου πάλι να ‘ρτωμε
Με υγεία να σας βρούμε,
Στον οίκο σας χαρούμενοι
Το Μάρτη να σας πούμε.

Πρώτη Μαρτίου
Την 1η Μαρτίου, όπως και σε άλλα μέρη, φορούν το "Μάρτη", μια κλωστή χρυσή και μια κόκκινη πλεγμένες. Ο "Μάρτης" φοριέται στον παράμεσο του αριστερού χεριού και στον καρπό. Σύμφωνα με την παράδοση αυτός που τον φοράει δεν πρόκειται να μαυρίσει από το δυνατό ήλιο του Μαρτίου.
Στη Γλώσσα τον φορούν σήμερα ακόμα και άντρες. Στο ίδιο χωριό οι νιόνυφες που είναι στον πρώτο χρόνο φοράνε Μάρτη στο λαιμό, απ' όπου κρεμούν μια λίρα. Υπάρχει επίσης η συνήθεια να πηγαίνει η νύφη στην πεθερά το "Μάρτη" και αντίστροφα.

Από το Skopelos.com