Τα μοιρολόγια αποτελούν είδος δημοτικού τραγουδιού και είναι κομμάτι της λαϊκής
ποίησης των νεότερων Ελλήνων. <<Το μοιρολόι είναι θρηνητικό τραγούδι που
λέγεται κατά το ξενύχτισμα και την κηδεία του νεκρού και αποτελεί θρήνο για τη
μοίρα του αποθανόντος>>20. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η έξαρση φαντασίας
Η σύνθεση του μοιρολογιού είναι αυτοσχέδια, δηλαδή είναι αποτέλεσμα μιας
στιγμιαίας έμπνευσης, και προσαρμόζεται σύμφωνα με το πρόσωπο στο οποίο
αναφέρεται ο λαϊκός δημιουργός. Το μοιρολόι είναι, δηλαδή, ένας νεκρώσιμος
ποιητικός αυτοσχεδιασμός εμπνευσμένος από τον πόνο21 και σύμφωνα με τον Πολίτη
το χαρακτηρίζει ένας ανώτερος λυρισμός και το γνήσιο πάθος22. Έπίσης ο Fauriel.
γράφει ότι, το μοιρολόι αποτελεί το πιο πλούσιο κομμάτι της νεοελληνικής δημοτικής
ποίησης23.
Τα μοιρολόγια είναι συλλογική και δημόσια εκδήλωση, γι’ αυτό όταν κάποιος
πεθαίνει πρέπει να το μάθουν όλοι. Η ανακοίνωση του θανάτου γινόταν, και γίνεται
ακόμα και σήμερα στα χωριά, με την καμπάνα της εκκλησίας, η οποία χτυπάει
πένθιμα. Με το άκουσμα της πένθιμης καμπάνας σπεύδουν όλοι στο σπίτι του νεκρού.
Χτυπούν καμπάνες θλιβερά, πικρά, φαρμακωμένα,
για να τ’ ακούσ’ η γειτονιά, να ’ρθει η απάνου ρούγα24,
……………………. .
Η απαγγελία των μοιρολογιών, κατά τις διάφορες φάσεις της νεκρικής τελετής,
αρχίζει με την προετοιμασία του νεκρού:
Ματάκια μου σφαλίστε, χέρια μου σταυρωθείτε
ποδάρια μου ξαπλώσετε, στον Άδη θε να μπείτε25.
Η πιο κρίσιμη στιγμή σε όλη την τελετουργία είναι όταν εναποθέτουν το λείψανο
μέσα στο φέρετρο και ξεκινάει ο στολισμός του. Αλλά εξίσου σημαντική φάση της
νεκρικής τελετής των μοιρολογιών, στην οποία έχουν αφιερωθεί τα πιο πολλά
μοιρολόγια, είναι και η τελετουργία του αποχαιρετισμού, ο λεγόμενος ενταφιασμός26.
Στο επόμενο μοιρολόι ο νεκρός αποχαιρετά τη φύση και τον απάνω κόσμο:
Έχετε γειά ψηλά βουνά και δέντρα με τους ήσκιους
στον ήσκιο σας δεν κάθομαι μάϊδε και στην δροσιά σας
κατέβηκα στην μαύρη γης στον πικραμένον Άδη27.
Αξιοσημείωτο είναι βέβαια ότι ποτέ δεν μοιρολογούσαν τον νεκρό την νύχτα, δηλαδή
όταν μαζευόντουσαν όλοι για να τον ξενυχτίσουν. Το μοιρολόι ξεκινούσε όταν
γλυκοχάραζε, δηλαδή κατά τις έξι το πρωί. Στη συνέχεια μοιρολογούσαν και
αργότερα, στα μνημόσυνα.
Ο θρήνος στο μοιρολόι εκφράζεται με τον αφόρητο πόνο που νιώθει αυτός που χάνει
κάποιον δικό του άνθρωπο και αυτό φαίνεται καθαρά στο παρακάτω μοιρολόι:
Μέσα η καρδιά μου με πονεί, μα δεν ηξεύρω τι έχει,
κάνε πουλί τηνέ τσιμπά, κάνε θηριό την τρώγει,
κάνε μαχαίρι δίκοπο είναι και τήνε κόβει28.
Ο πόνος στο προλεγόμενο μοιρολόι παρομοιάζεται με τον πόνο που νιώθει κάποιος
όταν τον μαχαιρώνουν.
Τα μοιρολόγια έχουν κοινά στοιχεία και με άλλα είδη τραγουδιών, όπως τα γαμήλια
τραγούδια και τα τραγούδια της ξενιτιάς. Ο θάνατος, ο γάμος, αλλά και ο ξενιτεμός
έχουν κοινό το στοιχείο του χωρισμού, το οποίο έχει ως συνέπεια τη διάλυση της
οικογένειας. Επίσης υπάρχουν κοινά θέματα και μοτίβα και στις τρεις
προαναφερόμενες κατηγορίες των δημοτικών τραγουδιών. Κάποια κοινά στοιχεία
αφήγησης που έχουν τα μοιρολόγια, τα νυφιάτικα, αλλά και τα τραγούδια της
ξενιτιάς είναι τα εξής:
Α) το αντικείμενο της αφήγησης είναι ο χωρισμός
Β) έχουν έναν ατομικό κεντρικό ήρωα (τον νεκρό, την νύφη ή τον γαμπρό, τον
ξενιτεμένο)
Γ) αντλούν θέματα από τον μύθο, την φύση και την κοινωνική ζωή.
20 Μπαμπινιώτης 1998.
21 Fauriel Α΄ 2007, σ. 80.
22 Πολίτης 1999, σ. 104.
23 Fauriel Α΄ 2007, σ. 82.
24 Saunier 1999, σ. 32.
25 Ibid., σ. 34.
26 Ibid., σ. 27.
27 Ibid., σ. 40.
http://www.xorio.gr/index.php
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου