Άγχος δημιουργούν οι εξετάσεις και η επαγγελματική αποκατάσταση στα παιδιά

Πολλοί έφηβοι, κυρίως μαθητές της β’ και γ’ λυκείου, μιλούν για το άγχος που αισθάνονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις και για τη δυσκολία τους να αποφασίσουν τι θα κάνουν στο μέλλον. Ακόμα, γονείς και καθηγητές αναφέρουν συχνά για το άγχος των παιδιών και μαθητών τους καθώς πλησιάζουν οι εξετάσεις και ρωτούν τους ειδικούς πως να τους βοηθήσουν. Μάλιστα αυξάνονται οι κλήσεις για βοήθεια κατά την περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις πανελλήνιες εξετάσεις.

Το «φυσιολογικό» ή αλλιώς «δημιουργικό άγχος» είναι μια φυσιολογική και χρήσιμη συναισθηματική αντίδραση, καθώς κρατάει τον οργανισμό σε εγρήγορση και τον προετοιμάζει για να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις. Για παράδειγμα, το άγχος κινητοποιεί έναν μαθητή που προετοιμάζεται να δώσει εξετάσεις, ώστε να καταβάλει προσπάθεια και να οργανώσει το διάβασμα του, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο της αποτυχίας και αυξάνοντας την πιθανότητα ενός κάλου αποτελέσματος.

Το «παθολογικό άγχος» είναι υπερβολικό σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί, μπορεί να κινητοποιείται και να παραμένει και με την απουσία του ερεθίσματος και να οδηγεί σε λανθασμένες προβλέψεις και εκτιμήσεις. Διαφέρει από το υγιές άγχος κυρίως ως προς την ένταση. Συχνά επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να ανταποκρίνεται στις καθημερινές του δραστηριότητες. Σχετίζεται μάλλον περισσότερο με εσωτερική ανασφάλεια και συγκρούσεις και λιγότερο με εξωτερικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Είναι αλήθεια ότι:

•  Στη σύγχρονη κοινωνία επικρατεί έντονη ανασφάλεια σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση και το μέλλον των νέων.
•  H εκπαίδευση έχει συνδεθεί περισσότερο με την απόκτηση μιας καλής θέσης στην κοινωνία παρά με την ουσιαστική αξία απόκτησης γνώσης και παιδείας.
•  Οι γονείς συχνά ανησυχούν πολύ για το μέλλον των παιδιών τους, δημιουργούν υπερβολικές προσδοκίες από εκείνα και κάποιες φορές δεν επιτρέπουν την αποτυχία και ξεχνούν τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών, την ανάγκη για ξεκούραση, για παιχνίδι, για παρέα.

Σαν αποτέλεσμα, οι πανελλαδικές εξετάσεις αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα στη σκέψη των γονιών, των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Το άγχος, η πίεση και ο ανταγωνισμός κορυφώνονται την περίοδο των εισαγωγικών εξετάσεων.

Το άγχος μπορεί να εκφραστεί μέσα από α) σωματικά συμπτώματα, όπως είναι οι πονοκέφαλοι, οι πόνοι στην κοιλιά, η συχνουρία, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, η σύσπαση των μυών, το αίσθημα δύσπνοιας κ.α. και β) ψυχολογικά συμπτώματα, όπως είναι η ευερεθιστότητα, η ανησυχία. Επίσης, ανάλογα με την ένταση του, μπορεί να επηρεάσει και τις γνωστικές ικανότητες του ατόμου, όπως είναι η συγκέντρωση και η μνήμη, αλλά και την αυτοπεποίθηση. Μπορεί να οδηγήσει σε φόβο, άρνηση, ακόμα και απόσυρση.

Όταν συζητάτε με τα παιδιά σας ή τους μαθητές σας για τις εξετάσεις, είναι σημαντικό να έχετε στο μυαλό σας ότι:
•  Είναι φυσιολογικό οι μαθητές να διακατέχονται από άγχος, ειδικά όταν οι εξετάσεις πλησιάζουν.
•  Οι σχολικές ή πανελλαδικές εξετάσεις εξετάζουν μόνο συγκεκριμένες δεξιότητες των μαθητών.
•   Οι εξετάσεις αποτελούν μια εμπειρία από την οποία μπορεί κανείς να έχει κάποια οφέλη ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Είναι συχνά ένας τρόπος να γνωρίσει κανείς περισσότερο τον εαυτό του, να δοκιμάσει τα όρια του, να αποκτήσει γνώσεις και να εξελιχθεί.
•   Στις εξετάσεις υπάρχει πάντα η πιθανότητα επιτυχίας αλλά και αποτυχίας. Δυο από τους βασικότερους παράγοντες που καθορίζουν το αποτέλεσμα είναι η προσπάθεια που κάποιος έχει καταβάλει πριν τις εξετάσεις, κάτι που εξαρτάται από κάθε μαθητή ξεχωριστά, και η τύχη, ένας παράγοντας που δεν ελέγχεται. H συναισθηματική κατάσταση του μαθητή παίζει επίσης ρόλο στην επίδοση του στις εξετάσεις.
•   H αποτυχία δε σηματοδοτεί το τέλος του κόσμου. Πάντα υπάρχουν τρόποι να κάνει κανείς αυτό που θέλει. Ακόμη, η επιτυχία σε έναν τομέα της ζωής δεν είναι αυτή που εξασφαλίζει την ευτυχία σε ολόκληρη τη ζωή.
•   Οι έφηβοι δεν νιώθουν πάντοτε έτοιμοι να επιλέξουν το αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθούν στο μέλλον και μπορεί συχνά να είναι μπερδεμένοι και αναποφάσιστοι. Βρίσκονται σε μια μεταβατική περίοδο της ζωής τους και σε μια διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητας τους και προσπάθειας αυτονόμησης από τους γονείς τους. Είναι όμως σημαντικό το επάγγελμα που θα κάνουν να είναι δική τους επιλογή.
•  H ισορροπία ανάμεσα στο διάβασμα και τον ελεύθερο χρόνο είναι σημαντική για να μπορεί ένας έφηβος να αποδώσει στο σχολείο και τις εξετάσεις. Οι έφηβοι έχουν και συναισθηματικές ανάγκες και είναι φυσικό να σκέφτονται πράγματα της ηλικίας τους.

Τι μπορείτε να κάνετε σαν καθηγητές όταν πλησιάζουν οι εξετάσεις και το άγχος των μαθητών αυξάνεται:
•  Είναι σημαντικό να είστε διαθέσιμοι για να τους ακούσετε. H συζήτηση με κάποιον ενήλικο που μπορεί να τους καταλάβει και να τους καθησυχάσει λειτουργεί συνήθως ανακουφιστικά.
•  Εάν το θέμα απασχολεί την πλειοψηφία των παιδιών της τάξης μπορείτε να ενισχύσετε μια ομαδική συζήτηση με στόχο οι μαθητές να μοιραστούν τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους.
•  Μπορείτε να ζητήσετε από μια ειδική υπηρεσία (Συμβουλευτική Υπηρεσία Στήριξης Εφήβων)  να πραγματοποιήσει μία συζήτηση με τους μαθητές σας με θέμα το «Άγχος εξετάσεων».
•  Εάν κάποιος μαθητής παρουσιάζει πιο έντονα συμπτώματα άγχους είναι σημαντικό να του εκφράσετε την ανησυχία σας σε μια πιο προσωπική συζήτηση. Μπορείτε να μιλήσετε στους γονείς του και να τους προτρέψετε να απευθυνθούν σε υπηρεσία ψυχικής υγείας της περιοχής τους προκειμένου να αξιολογηθεί η σοβαρότητα του προβλήματος ή να καλέσουν στη «Γραμμή-Σύνδεσμο» για να τους ακούσουν και να τους κατευθύνουν αναλόγως.
•   Ενημερώσετε τους μαθητές για τη «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων» ώστε ο καθένας να έχει τη δυνατότητα να μιλήσει για τις ανησυχίες του όποτε το επιθυμεί, ανώνυμα και εμπιστευτικά.

http://sciencearchives.wordpress.com/