H οδός Πειραιώς, 1870

24grammata.com
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός (πρωτοδημοσιεύτηκε στο περ. exodos)
Αν ζούσατε στην Αθήνα του 1870, οι μετακινήσεις θα ήταν ένα αληθινό μαρτύριο. Αρκεί να αναλογιστείτε ότι η συγκοινωνία Αθήνας – Βόλου γινόταν μόνο ατμοπλοϊκώς. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιριών και η χρήση νέων μηχανών είχε σαν αποτέλεσμα η διάρκεια του ταξιδιού να γίνεται σε χρόνο ρεκόρ: μόνο 40 ώρες (Πειραιά – Βόλο). Για να κατέβαινε ένας Αθηναίος στον Πειραιά ήταν ένα ταξίδι, που σήμερα θα ισοδυναμούσε με το ταξίδι Αθήνα-Πάτρα.
Ο Πειραιάς την εποχή εκείνη δεν ήταν απλώς το επίνειο της Αθήνας, αλλά η μοναδική δίοδος επικοινωνίας της Αθήνας με τον υπόλοιπο κόσμο. Το λιμάνι του Πειραιά πρωτογνώριζαν όλοι οι τουρίστες που έφταναν στην Αθήνα ή όσοι Έλληνες, από το εσωτερικό ή το εξωτερικό έφταναν στην Αθήνα. Μια μικρή περιγραφή έχουμε από τον Γάλλο Αντώνιο Προυστ (A. Proust, 1832-1905), που ήταν ζωγράφος, δημοσιογράφος και πολιτικός. Στην Αθήνα βρέθηκε τη διετία 1857, 1858. Το κείμενο που ακολουθεί είναι από το έργο του : «Ένας χειμώνας στην Αθήνα του 1857», μετ. Ντίνα Νίκα, εκδ. ειρμός, 1990, [(…)
Την επόμενη μέρα στις 9 το βράδυ (65 ώρες, περίπου, από τη Σικελία), μπήκαμε στο λιμάνι του Πειραιά. Μια και απείχαμε τόσο λίγο από την Αθήνα θα ήταν κρίμα να περάσουμε τη νύχτα σ΄αυτό το χωριό (εννοεί τον Πειραιά). Ένας Άγγλος συμφώνησε χωρίς αντίρρηση μαζί μας, επειδή ένας φίλος του είχε γράψει στις πίσω σελίδες του Μurray* του. Σε μια από τις πολλές βάρκες που είχαν πλευρίσει το πλοίο μας, διακρίναμε έναν νεαρό(…) σε ελάχιστα δευτερόλεπτα είχε «πετάξει» στη στεριά τις αποσκευές και εμάς. Μας οδήγησε σε μία άμαξα, σε ένα πεπαλαιωμένο μεγάλο λαντό, στο οποίο ήταν ζευγμένα δύο μικρόσωμα ζώα. Παρά τη δυσαναλογία άμαξας και ζώων, το αμάξι ξεκίνησε με ταχύτητα πάνω σε ένα δρόμο στρωμένο με χαλίκι, σηκώνοντας ένα πυκνό σύννεφο σκόνης. Μετά από πολλά τραντάγματα φτάσαμε σ΄ένα μέρος που βρισκόταν κάμποσες παράγκες με αμυδρό φωτισμό. Ο Αλέξανδρος (αυτό ήταν το όνομα του ξεναγού μας) άνοιξε την πόρτα της άμαξας και τακτοποίησε τα πράγματα που είχαν τόσο μπερδευτεί ώστε, χωρίς αμφιβολία, η συμμαχία των δύο εθνών δεν ήταν ποτέ πιο ολοκληρωμένη (εννοεί το μπέρδεμα – «χούφτωμα» των Άγγλων προς την Ιταλίδα πριμαντόνα). Μας σέρβιρε ρακί και λουκούμι, μετά σκαρφάλωσε δίπλα στην άμαξα και η τρελή κούρσα συνεχίστηκε..]
Το πρόβλημα που είχαν να αντιμετωπίσουν από την στιγμή που έφταναν στον Πειραιά ήταν το πως θα φτάσουν στην Αθήνα. Η μόνη  λύση ήταν οι αραμπατζήδες (τουρκ. araba: κάρρο)  ή οι αμαξάδες της εποχής. Tο να κατέβη ένας Αθηναίος στον Πειραιά ισοδυναμούσε με ημερησία εκδρομή μεγάλου ρίσκου, όπου εκτός των άλλων, έπρεπε να αντιμετωπίσει και τους κλέφτες που λυμαίνονταν την Οδό Πειραιώς. Οι αμαξάδες σταματούσαν απαραίτητα για να ξεκουραστούν τα άλογα και για να πιουν τα καθιερωμένα «δροσιστικά» οι επιβάτες. Ο δρόμος ήταν χωμάτινος ή στην καλύτερη περίπτωση στρωμένος με χαλίκι. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του Γεωργίου Δροσίνη στα «Σκόρπια Φύλλα»: «κατεβήκαμε στον Πειραιά με άμαξα από το Μοναστηράκι, που έπαιρνε πέντες επιβάτες, με μια δραχμή τον ένα: τέσσερις μέσα και ένα έξω…». Ενημερωτικά τονίζουμε ότι το εισιτήριο ήταν πανάκριβο, αφου ισοδυναμούσε με το 1/4 του εργατικού μεροκάματου». Κατά την επιστροφή, συνεχίζει πάντα ο Δροσίνης, «όταν φτασαμε στις παράγκες, ο καροτσέρης κατά τα καθιερωμένα έκανε σταθμό. Οι Παράγκες ήταν στα μισά του δρόμου, τρία τέσσερα ξύλινα μαγαζια. Το καθένα είχε και το πηγάδι του. Ο καφετζής έφερνε σε ένα μαστέλο νερό και πότιζε τα άλογα και σε ένα τενεκεδένιο δίσκο λουκούμια ή ποτά για τους επιβάτες…». Εκει, λοιπόν, στην περιοχή του Μοσχάτου τα γκαρσόνια «ψάρευαν» τους πελάτες, κυρίως τουρίστες, που ανέβαιναν από τον Πειραια στην Αθήνα. Το γκαρσόνι πεταγόταν στη μέση του δρόμου (συνηθεια που εφαρμόζεται μεχρι σήμερα) και προσπαθούσε να πείσει τους ταξιδιώτες να σταματήσουν προσφέροντας τους φρούτα εποχής, λουκούμια και δροσερό νερό. Ο φόβος των ληστων ήταν υπαρκτός γι αυτό  οι αμαξάδες σταματούσαν στις παράγκες και περιμέναν να συγκεντρωθούν αρκετοί, ώστε, όλοι μαζί, να συνεχίσουν το ταξίδι τους στην επικίνδυνη Πειραιώς.
* Άγγλος εκδότης (1808 – 1892). Εξέδωσε τους περίφημους οδηγούς για ταξιδιώτες (Handbook for travelers)
http://www.24grammata.com/